روانشناسی شخصیت چیست و شامل چه تئوری هایی می شود؟

روانشناسی شخصیت چیست؟

این شاخه از روانشناسی به بررسی چگونگی رشد شخصیت انسان‌ها در شرایط مختلف و تحت تاثیر جامعه می‌پردازد. روانشناسان شخصیتی تلاش می کنند که ضمن مقایسه تفاوت ها و شباهت ها بین افراد مختلف، تصویری جامع از هر فردی ایجاد کنند تا امکان قضاوت شخصیت آنها را فراهم کند.

مفهوم شخصیت شامل بخش های مختلفی از جمله ارزش ها، احساسات و رفتارهای فردی می شود که به مرور زمان به نمایش گذاشته می‌شود و به نوعی شخصیت کلی او را تشکیل می‌دهد. بسیاری از شاخه‌های اصلی روانشناسی در مورد اینکه یک شخصیت چیست و شکل گیری آن به چه صورت است اظهار نظر می کند. اما روانشناسی شخصیت به شکل اختصاصی و تخصصی به بررسی شخصیت انسان‌ها و تکامل آن در طول عمر پرداخته و دیدگاه کلی از یک فرد می‌دهد.

شخصیت بر چه مبنایی شکل می گیرد؟

از منظر تاریخی، فروید و روانشناسان همکار او به نظریه روانشناسی اعتقاد داشتند و اظهار داشتند که شخصیت از طریق انرژی روانی شکل می گیرد که به رفتارها تبدیل می شود. فروید همچنین معتقد بود که شخصیت به سه بخش تقسیم می شود: شناسه، نفس و ابر نفس. با این حال، رفتارگرایان به شدت با این مفهوم پردازی های انتزاعی از شخصیت دنیای واقعی یک شخص مخالف بودند. رفتارگرایان معتقد بودند که این شخصیت یک واکنش داخلی، مکانیکی مانند یک شخص و شرط متعاقب آن به محرک های محیطی است.

تحقیقات روانشناسی شخصیت در دنیای مدرن وقتی تغییر کرد که آلبرت بندورا و سایر روانشناسان اجتماعی دیدگاه یکپارچه ای از شخصیت و شکل‌گیری آن ارائه دادند. در واقع تئوری های آنها به بررسی چگونگی تاثیر گذاری خاطرات و احساسات و همچنین توجیهات شناختی و تعامل محیطی روی شخصیت پرداخت. البته مطالعه مدرن شخصیت هم به شدت تحت تاثیر زمینه‌های مهم ژنتیکی تکامل و بیوسایکولوژی قرار گرفته است.

شخصیت ها چگونه تست می شود؟

در واقع دو نوع تست شخصیت شامل تست هدفمند و تست پیش بینی کننده وجود دارد که در علم روانشناسی شخصیت هم به آنها پرداخته می شود.

تست های هدفمند (Objective tests) بر این فرض استوار است که شخصیت از طریق پرسشنامه ها، از نظر شناختی قابل ارزیابی و سنجش انجام می شود. آزمون های شخصیتی هدفمند بر مبنای روش های آزمایشی استاندارد می شوند و از نظر علمی هم سالم تر هستند.

تست های شخصیت شناسی پیش بینی کننده (projective tests) بر این فرض استوار است که شخصیت از نظر شناختی قابل ارزیابی نیست و به همین دلیل برای روانشناسی شخصیت افراد از محرکهای مبهم استفاده می کند. اگرچه این آزمون ها اطلاعات بسیار مهمی در مورد فرد فاش می‌کند اما اعتبار علمی آنها محدود تر است.

تئوری های مورد استفاده در روانشناسی شخصیت

روانشناسی شخصیت از روی برخی از نظریه های روانشناسی معروف نشات گرفته از متفکران مشهور مانند زیگموند فروید و اریکسن متمرکز است. برخی از این تئوری ها فقط یک بخش خاص از شخصیت را پوشش می دهند و برخی دیگر بسیار گسترده تر عمل می کنند.

تئوری های بیولوژیکی

رویکردهای بیولوژیکی نشان می‌دهد که ژنتیک مسئول شخصیت است. در واقع در این تئوری‌ها بر مبنای تاثیر شرایط ژنتیکی و بیولوژیکی روی شخصیت رفتار بحث می شود. تحقیقات در مورد وراثت پذیری نشان می‌دهد که بین ژنتیک و ویژگی‌های شخصیتی ارتباط وجود دارد. این تئوری به شکلی است که محققان تفاوت ها و شباهت هایی در شخصیت دوقلوهای پرورش یافته با هم را پیدا کرده اند و بخشی از روانشناسی شخصیت را به شرایط ژنتیکی ربط داده اند.

نظریه های رفتاری

نظریه پردازان رفتاری شامل B. F. Skinner و John B. Watson هستند. تئوری های رفتاری نشان می دهد که شخصیت نتیجه تعامل بین فرد و محیط است. نظریه پردازان رفتاری رفتارهای قابل مشاهده و قابل اندازه گیری را مطالعه می کنند و تئوری هایی را که افکار درونی، خلق و خو و احساسات درونی به وجود می آورد، رد می کنند، زیرا اینها قابل اندازه گیری نیستند.

نظریه های روانشناسی دینامیکی

نظریه های روانشناسی دینامیکی شخصیت به شدت تحت تأثیر کار زیگموند فروید قرار گرفته و بر تأثیر ذهن ناخودآگاه و تجربیات کودکی بر شخصیت تأکید می کنند. نظریه های روانشناسی شامل تئوری مرحله روانشناختی زیگموند فروید و مراحل رشد روانی اجتماعی اریک اریکسون است.

نظریه های اومانیستی

نظریه های اومانیستی بر اهمیت اراده آزاد و تجربه فردی در رشد شخصیت تأکید دارند. نظریه پردازان اومانیست شامل کارل راجرز و ابراهیم مازلو هستند. نظریه پردازان اومانیستی مفهوم خودشناسی را ترویج می کنند، که این نیاز ذاتی به رشد شخصی و راه هایی است که رشد شخصی باعث تحریک رفتار می شود.

نظریه های صفات

رویکرد نظریه صفت یکی از برجسته ترین زمینه های روانشناسی شخصیت است. مطابق این نظریه ها، شخصیت از چندین ویژگی گسترده تشکیل شده است. صفت یک ویژگی نسبتاً پایدار است که باعث می شود فرد به روش های خاصی رفتار کند. این اساساً “طرح” روانشناختی است که الگوهای رفتاری را آگاه می کند. برخی از بهترین تئوری های صفت شامل نظریه سه بعدی آیزنک و نظریه شخصیتی پنج عامل است.

با این تفاسیر می توانیم ادعا کنیم که روانشناسی شخصیت می‌تواند با توجه به سبک رفتاری روانشناسان تغییراتی به خود ببیند و موارد مختلفی را شامل می شود. در ضمن آموزش ها و دوره های آموزشی که یک روانشناس می گذارند تعیین می کند که امکان استفاده از چه تکنیک هایی برای شناسایی شخصیت فرد را دارد.