چرا ما رویا می‌بینیم؟

هزاران سال است که فیلسوفان و دانشمندان به دنبال جواب این سوال هستند که چرا ما رویا می‌بینیم؟ با وجود تحقیقات علمی بسیار در مورد عملکرد رویاها، ما هنوز پاسخ محکمی برای چرایی این موضوع نداریم.

در حالی که همچنان رویاها ناشناخته هستند، اما تحقیقات تجربی زوایای مختلفی از این موضوع را برای ما روشن کرده‌اند و نظریه‌های بسیاری در این مورد ارائه داده‌اند. با ما در این متن همراه باشید و این نظریه‌ها را بشناسید.

رویا چیست؟

یک رویا شامل تصاویر، افکار و احساساتی است که در هنگام خواب تجربه می‌کنیم. رویاها احساسات مختلفی را برای ما به همراه می‌آورند؛ از احساسات شدید تا بسیار مبهم، زودگذر و گیج‌کننده یا حتی در برخی از موارد کسل‌کننده.

فراتر از آن چیزی که در رویا می‌بینیم این است که اصلا چرا ما رویا می‌بینیم؟ بیایید دو مورد از رویاها را بررسی کنیم.

رویاهای استرس‌زا

رویاهای استرس‌زا همان خواب‌های غم‌انگیز، ترسناک و کابوس‌گونه هستند. شاید ندانید اما تجربیات استرس‌زا تمایل به تکرار در رویاهای ما دارند. همچنان کارشناسان درنیافتند که چرا و چگونه محتواهای استرس‌زای در خواب ما ظاهر می‌شوند.

بیایید نگاهی به دلایل این رویاها بیندازیم:

• استرس‌های روزانه در خواب مشاهده می‌شود: فرکانس و شدت کابوس در کسانی که سطح نگرانی زیادی را در زندگی بیداری تجربه می‌کنند، بسیار بالا است.
• اختلالات بهداشت روان در خواب‌های استرس‌زا تاثیر دارند: افرادی که از اختلالاتی مانند اضطراب، اختلال دو قطبی و افسردگی رنج می‌برند، خواب‌های ناراحت‌کننده‌تری می‌بینند.
• اضطراب با رویاهای استرس‌زا در ارتباط هستند: ارتباطی قوی میان اضطراب و محتوای رویاهای استرس‌زا وجود دارد. این رویاها ممکن است تلاش مغز برای کمک به ما در کنار آمدن با این تجربیات استرس‌زا و منطقی باشد.

رویاهای شفاف

آیا برای شما نیز پیش آمده است که در رویا از خواب بودن خود آگاه باشید؟ در این صورت حتما بر محتوای رویا نیز کنترل دارید. این رویاها را با نام رویاهای شفاف می‌شناسند که به ندرت برای کسی پیش می‌آید.

تحقیقات نشان می‌دهد که حدود ۵۰ درصد از افراد حداقل یک رویای روشن در طول زندگی خود را به یاد می‌آورند. این در حالیست که ۱۰ درصد از افراد مدعی هستند که ۲ رویای شفاف یا بیشتر را در یک ماه تجربه کرده‌اند.

این مسئله که چرا برخی از افراد رویاهای شفاف را بیشتر تجربه می‌کنند، بسیار ناشناخته است. هیچ اطلاعاتی در رابطه با اینکه چرا ما رویا می‌بینیم آن هم از این نوع در دست نیست.

جالب است بدانید که رویاپردازان شفاف نسبت به کسانی که این رویاها را تجربه نمی‌کنند، در انجام کارهای خلاقانه بهتر عمل می‌کنند.

محققان چگونه رویاها را مطالعه می‌کنند؟

از قدیم محتوای خواب‌ها را با خاطرات ذهنی فرد پس از بیدار شدن از خواب  می‌سنجند. البته که از طریق ارزیابی عینی در آزمایشگاه نیز مشاهدات انجام می‌شود.

در یکی از مطالعات با استفاده از MRI یک نقشه محتوایی تهیه شد که در آن هر چه را که مردم در رویا می‌دیدند، نشان می‌داد. جالب است بدانید، زمانی که فرد از خواب بیدار می‌شد، این نقشه را تایید می‌کرد.

 نقش رویاها

اگر شما نیز به دنبال شناخت رویا و نقش آن در زندگی هستید، باید بدانید که به این مورد پرداختند. برخی از برجسته‌ترین نظریه‌پردازان رویا ادعا می‌کنند که عملکرد رویا به شرح زیر است:

• تثبیت خاطرات
• پردازش احساسات
• بیان عمیق‌ترین خواسته‌های ما
• تمرین برای مقابله با خطرات احتمالی

بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که ما به دلایل مختلفی خواب می‌بینیم و این دلایل را با نظریه خاصی نمی‌توان بیان کرد. از طرفی دیگر برخی از محققان، رویا را برای بهزیستی ذهنی، عاطفی و جسمی ضروری می‌دانند. این در حالیست که برخی از دانشمندان معتقد هستند که رویاها اصلا هدف واقعی ندارند.

اما نکته جالب درمیان این حجم از نظریه‌های متفاوت این است که هیچ اتفاق نظری میان محققان در رابطه با این که چرا ما رویا می‌بینیم، وجود ندارد.

خواب دیدن در مراحل مختلف خواب اهداف یگانه‌ای دارد. یکی از واضح‌ترین رویاها در هنگام حرکت سریع چشم که با نام REM می‌شناسند، اتفاق می‌افتد. REM بخشی از خواب است که تمام رویاهای خود را به یاد می‌آورید.

چرا ما رویا می‌بینیم و عوامل موثر بر آن چیست؟

طبق نظریه فروید رویاها نشان‌دهنده خواسته‌ها، افکار، تحقق آرزوها و انگیزه‌های ناخودآگاه هستند. به گفته فروید مردم تحت تاثیر اشتیاق سرکوب شده و ناخودآگاه مانند غرایز پرخاشگرانه و جنسی قرار می‌گیرند.

در آن زمان ادعاهای فروید نادیده گرفته شد، اما امروزه تحقیقات نشان می‌دهد که یک اثر بازگشت رویایی وجود دارد. این اثر را با نام تئوری بازگشت نیز می‌شناسند که در آن سرکوب یک فکر منجر به رویای آن می‌شود.

چرا ما رویا می‌بینیم و نظریه فعالسازی

طبق نظریه فعال‌سازی و سنتز رویا در طول خواب REM مدارهای مغزی فعال می‌شوند. در این صورت آمیگدالا و هیپوکامپ را برای ایجاد مجموعه‌ای از تکانه‌های الکتریکی تحریک می‌کنند.

آمیگدالا در پردازش احساسات و هیپوکامپ نیز در متراکم‌سازی اطلاعات و انتقال آناز حافظه کوتاه مدت به بلند مدت نقش دارد. از این رو رویاها نقشی اساسی در تنظیم عاطفی مغز ایفا می‌کنند.

درست در همین زمان است که مجموعه‌ای از افکار، تصاویر و خاطرات تصادفی هنگام خواب ظاهر می‌شوند. در این نظریه رویاها ممکن است ذهن بیننده را تحریک کرده و ایده‌های مفیدی به او القا کند.

پاسخ به سوال چرا ما رویا می‌بینیم با نظریه خودسازماندهی

برخی از محققان بر این باور هستند که در رویا اطلاعات و خاطرات روزهای گذشته را جمع‌آوری، تلفیق و پردازش می‌کنیم. این افراد رویا را یک محصول جانبی از فعالیت مغز می‌دانند؛ زیرا معتقد هستند که حافظه در هنگام خواب تحکیم می‌شود.

در این نظریه که با نام خودسازماندهی رویا آن را می‌شناسند، خاطرات مفید در خواب قوی‌تر و خاطرات کم مصرف کمرنگ‌تر می‌شوند. اما نکته جالب این است که در هنگام خواب درست همان اتفاقی رقم می‌خورد که فرد در هنگام بیداری و به خاطر سپردن اطلاعات تجربه می‌کند.

رویاها باعث خلاقیت می‌شوند

نظریه دیگری در مورد رویا وجود دارد که طبق آن هدف از رویا کمک به حل مشکلات است. می‌پرسید چگونه؟

در دنیای واقعی محدودیت‌های زیادی خلاقیت ما را محدود می‌کند. در حالی که در هنگام رویا ذهن ما به صورت ناخودآگاه در آزادترین حالت خود قرار دارد. شاید به همین دلیل است که بسیاری از افراد موفقیت خود را مدیون رویاهای خود می‌دانند.

رویاها؛ انعکاس زندگی شما

اگر بخواهیم به سوال چرا ما رویا می‌بینیم بر اساس نظریه تداوم پاسخ دهیم، باید بگوییم که رویاها بازتابی از زندگی واقعی هر فرد هستند. در این صورت رویاها به جای تکرار مستقیم زندگی، تکه‌ای از حافظه و تجربیات مفید شما را مجددا نشان می‌دهند.

رویاها از ما محافظت می‌کنند!

همه ما خواب‌هایی مانند موارد زیر را تجربه کرده‌ایم:

• فرار از یک فرد تعقیب‌کننده
• سقوط روی صخره
• فراموش کردن امتحان‌های نهایی و مهم

اما نکته جالب اینجاست که این خواب‌ها ما را برای مقابله با خطرات در دنیای واقعی آماده می‌کنند. رویا با یک رویکرد شبیه‌سازی محیطی ایمن را برای رویاپرداز فراهم می‌کند که مهارت‌های مهم بقا را تمرین کند.

رویاها به پردازش احساسات کمک می‌کنند

نظریه‌ای داریم با نام نظریه تنظیم عاطفی که براساس آن عملکرد رویاها به ما در پردازش و کنار آمدن با احساسات کمک می‌کند.

در این نظریه نشان می‌دهد که آمیگدالا و هیپوکامپ در هنگام خواب بسیار شدید و فعال هستند. این نظریه نشان می‌دهد که چرا تجارب احساسی یا آسیب‌زا به طور مکرر ظاهر می‌شوند یا حتی بسیاری از رویاها از نظر عاطفی برای ما همچنان زنده هستند.

تئوری‌های دیگر در پاسخ به اینکه چرا ما رویا می‌بینیم

نظریه‌های بسیار دیگری در پاسخ به این سوال مطرح شده است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• یک نظریه ادعا می‌کند که رویا نتیجه تلاش مغز برای تفسیر محرک‌های خارجی مانند موسیقی در هنگام خواب است.
• نظریه دیگری بر این باور است که رویاها در خدمت پاک کردن تجربه‌های بد از ذهن هستند و مغز را برای روز بعد تازه می‌کنند.
• تئوری یادگیری معکوس می‌گوید که ما رویاهای خود را فراموش می‌کنیم.
• در نظریه فعالسازی مداوم ما آرزو داریم که در هنگام خواب مغز را فعال نگه داریم که عملکرد آن به درستی انجام شود.

پیشنهاد میکنیم این مقاله را بخوانید: رویا، تعبیر رویا در روانشناسی و بررسی خوابهای رایج

رویاها بخش ناشناخته زندگی ما

در حالی که نظریه‌های در مورد رویا وجود دارد، اما برای درک کامل رویاها تحقیقات بیشتری لازم است. رویاها اهداف مختلفی را دنبال می‌کنند؛ از این رو نمی‌توانیم تنها یک فرضیه را درست بدانیم.

در مورد این که چرا ما رویا می‌بینیم ناشناخته‌های بسیاری وجود دارد. اگر تکرار یک رویا یا کابوس‌های مکرر شما را نگران کرده است، توصیه می‌کنیم که با یک متخصص در زمینه خواب مشورت کنید.